Vogelwerkgroep Ardea

In verband met het huidige
Mibos-onderzoek door ARDEA en specifiek het verdwijnen van deze soort in de
zuid-Antwerpse parken stuurde ik onderstaande vraagstelling naar onderzoekers
van de Universiteit Antwerpen, departement biologie. Zie hun antwoorden hieronder.

From: Luc Van Schoor [mailto:luc.vanschoor@scarlet.be]
Sent: dinsdag 11 april 2017 22:10
To: Adriaensen Frank; Baeten Stijn
Subject: voorkomen van Mibos in de parken, zuidrand Antwerpen

Dag Frank en Stijn

In het kader van een onderzoek naar het voorkomen van Middelste bonte
specht in de zuidrand van Antwerpen bezoekt vwg ARDEA dit voorjaar en lente een
aantal voor deze soort geschikte biotopen in haar werkingsgebied . In gekende
habitats in het Antwerpse en omgeving als vb. Peerdsbos te Brasschaat ,
Zevenbergen in Ranst en Schildehof zijn gedurende een aantal opeenvolgende
jaren één of meerdere broedkoppels blijvend aanwezig. In de Antwerpse parken
Vogelzang ,Middelheim en Den Brandt daarentegen is deze verstoringsgevoelige
soort, volgens onze recentste opzoekingen, verdwenen na een aanwezigheid van 1
tot max 3 jaar . De laatste waarnemingen in Vogelzang-Nachtegaalpark dateren
van 2012 en de laatste in Middelheim van 2016. (bron waarnemingen.be en
eigen gegevens)

In de genoemde parken is rode eekhoorn opvallend aanwezig naast een
toenemende broedpopulatie van kauw, en in mindere mate ook van halsbandparkiet.
Het aantal boomklevers is ogenschijnlijk in afname al hebben we daarvoor geen
bewijsklare gegevens .We stellen ons daarbij de vraag of er een oorzakelijk
verband zou kunnen bestaan tussen het voorkomen van predatoren , dominante
holenbroeders inbegrepen,en het verdwijnen van Middelste Bonte Specht in
genoemde parkgebieden.

We hebben over dit onderwerp nog geen bruikbare informatie kunnen terugvinden.
Hebben onderzoekers van UA of andere instellingen een mogelijke verklaring voor
dit fenomeen ?

Alvast bedankt voor uw reactie.

Met vriendelijke groeten,
Namens vwg ARDEA
Natuurpunt Zuid Antwerpen

Luc Van Schoor

From: Adriaensen Frank-UA
Sent: Thursday, April 13, 2017 11:14 AM
To: Luc Van Schoor ; Baeten Stijn
Subject: RE: voorkomen van Mibos in de parken, zuidrand Antwerpen

Dag Luc,

Het verhaal van de Mibos is inderdaad een boeiend verhaal.
Ik heb even onze specialist in deze materie geraadpleegd
Diederik Strubbe doet al jaren onderzoek naar de effecten van halsbandparkieten
op andere holenbroeders en de competitieve relaties tussen verschillende
holenbroeders.
Hij denkt er eigenlijk hetzelfde over dan ik er over dacht. Hieronder
zijn/ons antwoord.
Hopelijk helpt dit een beetje.

Groeten,
Frank

antwoord van Diederik Strubbe – UA :

Moeilijk om daar direct iets concreet op te
antwoorden…
De middelste bonte specht is een soort die zich de laatste jaren aan het
uitbreiden is in een deel van Vlaanderen.In dergelijke situatie, met een
lage-densiteit soort aan de rand van zijn (lokaal) verspreidingsgebied, zijn
vele factoren die de populatiedynamiek kunnen beïnvloeden… Het opduiken en
verdwijnen van de soort in een aantal parkgebieden in die rand kan dus best
gewoon stochastisch zijn. Dat is eigenlijk wat theoretische modellen
waarschijnlijk zouden voorspellen. Eekhoorns, kauwen en parkieten zijn
natuurlijk concurrenten/predatoren voor de spechten.
Als er een rol is voor interacties met andere soorten dan zouden we eerst aan
de eekhoorns denken, die daadwerkelijk nesten kunnen roven (parkieten worden
bv. gek als er een eekhoorn opduikt – een grote groene krijsende ‘wolk’ is het
resultaat).
Kauwen zullen waarschijnlijk grotere nesten verkiezen dan middelste bonte, en
aangezien parkieten niet territoriaal zijn zullen die pas een effect beginnen
hebben bij echt grotere densiteiten.
De parkieten zullen naar verwachting wel blijven toenemen in aantallen, maar ik
denk niet dat bv. het Middelheimpark al ‘Brusselse’ parkietdensiteiten heeft…
We zouden dus eerder aanraden om nog
gedurende een aantal jaar systematische punttellingen en/of
territoriumkarteringen uit te voeren, dan kunnen we binnen een paar jaar,
misschien, een meer onderbouwd antwoord geven J.

Diederik & Frank

Beste Luc en Louis,

Ik was een weekje in vakantie en heb intussen ook het
antwoord gezien van Frank Adriaensen en Diederik Strubbe waar ik me uiteraard
bij aansluit. Ik denk ook dat het te vroeg is – en de aantallen uberhaupt te
klein – om enige conclusies te kunnen trekken over redenen waarom de middelste
bonte spechten sommige jaren wel of niet broeden in deze parken. Er zijn tot
dusver geen aanwijzingen dat parkieten een negatieve invloed hebben op grote
bonte spechten, dus is er ook a priori geen reden om te veronderstellen dat dat
voor middelste wel zou opgaan (maar je kan nooit uitsluiten dat de overlap in
nestplaatskeuze net iets groter is, of de middelste net iets meer moeite heeft
om een alternatief nest te beginnen). Ik weet ook niet of er data zijn van predatie door (onze)
eekhoorns op spechtennesten, maar ik zou verwachten dat die nestopeningen te
klein zijn en de nestkamer te diep.

Misschien nog deze historische toevoeging: de rode eekhoorns
zijn eind jaren ’80 effectief geherintroduceerd in het Nachtegalenpark, en die
eerste jaren zijn in detail opgevolgd (zie artikel in bijlage). De eekhoorns
zijn dus al dertig jaar aanwezig in het park, of ze ook in aantal zijn
toegenomen kan ik niet zeggen.

Met vriendelijke groeten,

Erik Matthysen