Vogelwerkgroep Ardea

Sinds begin jaren tachtig worden in
Vlaanderen elke winter zes midmaandelijkse tellingen georganiseerd (periode
oktober-maart). Het doel van dit lange termijn monitoring-project is om een
inzicht te verkrijgen in de aantallen, de trends en de verspreiding van
watervogels die tijdens de winter of de trekperiode in onze waterrijke gebieden
verblijven.

De coördinatie van de tellingen en het beheer
van de gegevensbank is in handen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
Het invoeren van de gegevens in de
databank gebeurt online via een webapplicatie.

Na de laatste telling van vorige zaterdag, volgt hierbij een overzicht van de
getelde watervogels op Fort 5 te Edegem en Fort 6 te
Wilrijk. De tabellen geven eveneens de maximumaantallen die sinds 1995 geteld werden.

Op Fort 5 werd deze winter een nieuw maximumaantal aalscholvers (11) geteld.
Verder was er een eerste waarneming van een zwartkopmeeuw tijdens de tellingen. Opvallend waren verder de erg lage aantallen wilde eenden deze winter.

Op Fort 6 werd deze winter een maximumaantal Canadese ganzen (10) en ook kuifeenden (6) geteld. Het was de tweede winter op rij zonder overwinterende futen. Ook hier werden deze winter erg lage aantallen wilde eenden geteld.

Deze week kwam het eerste bericht binnen van
een vastgestelde paring tussen twee slechtvalken op ’t Kiel (Manu De Hauwere,
woensdag 13 maart 2013). Ook op zaterdag 16 en zondag 17 maart werden meerdere
paringen waargenomen (Joris en Mauro Van Reusel, Luc Van Schoor, Jan De Bie).

Dat is natuurlijk geweldig nieuws. Alle
waarnemingen van de slechtvalken op ’t Kiel tot voor kort wezen wel op een
stabiel territorium, maar er waren nog geen harde aanwijzingen voor een
broedpoging.

Het baltsen begon op 19 februari, toen Gert
Devolder voor het eerst een hevig roepend en rond elkaar vliegend koppel
slechtvalken waarnam op en rond de Christus Koningkerk. Even rees de gedachte
dat ze zouden proberen op de kerktoren te proberen te broeden. Maar vanaf 23
februari werd het koppel zeer regelmatig gezien op de Silvertoptoren 3. Dat is
de toren die momenteel één grote bouwwerf is, omgeven door bulldozers,
containers en een grote torenkraan.

Hier werden zelfs één of twee keer drie
exemplaren gezien, wat kan wijzen op een mogelijke ‘indringer’. Maar dus sinds
deze week schijnt het vast koppel hun liefdesrelatie ook daadwerkelijk te
bekrachtigen met zeer regelmatige paringactiviteit. Dit gebeurt soms meerdere
keren kort na elkaar. Een typisch ‘voorspel’ is de prooioverdracht. Het
mannetje bezorgt dan een prooi aan het vrouwtje. Zo zagen we op zaterdag 16
maart een vrouwtje dat landde op een prooi van het mannetje, klaargelegd op een
dakrand, en vervolgens stevig begon te pluimen en eten. Na enkele minuten kwam
het mannetje roepend aangevlogen, en ging hij boven op het wijfje zitten. Dat
leverde een acrobatisch nummertje op, zeer mooi maar enigszins genant om te
zien…

Deze paaractiviteiten spelen zich nu af aan
de noordoostzijde van de toren 3, tussen
de 14e en de 18e verdieping. Er zijn allicht meerdere
plaatsen waar er een prooien-proviandplaats is gemaakt. Op zaterdag 16 en
zondag 17 maart zagen we de slechtvalken ‘verdwijnen’ achter één van de
ballustrades. De vraag rees of dit ook een prooioverdacht-activeiteit is, of
een eerste poging om op een balkon, in de afval-bodem een ‘nestkuiltje’ te
graven?

Tussendoor vliegen de beide vogels afwisselend
naar de stalen schouwtoren, of ze vliegen een rondje rond de bouwvallige
woontoren. Het mannetje jaagt ook erg
actief, om natuurlijk voldoende prooi te kunnen aanbieden. Hiertoe cirkelt hij
naar grote hoogte boven de wijk.

Vooralsnog is er geen echte activiteit op of
bij de broedkast op Silvertoptoren 2 genoteerd, alhoewel de vogels de kast
zeker al verkend hebben. Het is dus bang afwachten of ze, nu ze volop aan het
paren zijn, binnenkort in de nestbak zullen proberen te broeden. Of…ze zullen
proberen op de werf-toren te broeden. In dat geval moeten we de aannemer vragen
hier in zijn werkschema rekening mee te houden, en de slechtvalken toch een
minimum aan rust en privacy te gunnen. Maar laten we niet vooruit lopen op de
feiten en de komende dagen en weken blijven observeren.

We blijven ook letten op de ring die één van
de vogels draagt. Tot nu toe konden we die niet identificeren. Het zou erg
interessant te zijn te weten uit welke nest deze vogels komen.

Alvast dank aan de slechtvalken-watchers op ’t
Kiel, en blijf je waarnemingen aub melden via waarnemingen.be of aan
rechtstreeks aan ons. En zoals eerder al gesteld, voor wie de eerste foto van
de slechtvalken op de broedkast levert staat een mooie fles klaar!

Joris Van Reusel, Projectcoördinator

Sinds midden februari 2013 wordt er weer
intens geobserveerd door meerdere vogelkijkers. Aanvankelijk met weinig
resultaat (‘wie heeft ze nog gezien de voorbije twee weken, ze lijken wel
verdwenen?’), tot op 19 februari Gert Devolder getuige was van baltsgedrag van
de slechtvalken bij de Christus Koningskerk. De volgende dagen werd het koppel
zowel op de Silvertops als op de kerk gezien, en de voorbije week worden ze
dagelijks en regelmatig roepend gespot op de Silvertop 3. Hierbij roepen ze
naar elkaar en maken ze lage scheervluchten rond de torens, soms tot vlakbij de
nestbak. Vooralsnog hebben we echter nog geen waarneming van de dieren in de
kast. Er werd zeker ook minstens 1 keer een derde vogel gezien. Dit is mogelijk
een solitair exemplaar dat alsnog hoopt ‘aan den bak te komen’. (Ze vechten het
maar uit daarboven, denk ik dan, met twee of drie ouders maakt ons niks uit!
Als ze maar broeden!)

Foto 2013.03.10, De slechtvalken schijnen zich niet te storen
aan de torenkraan van de werf. De aannemer (Peter!) is ondertussen zelf ook
aan het valken-spotten.

‘Het is wel hoopgevend, deze aanwezigheid en
dit gedrag’, zegt Manu De Hauwere. ‘Maar de komende maand maart wordt cruciaal. De
vogels baltsen en testen allicht de kast, het is dan ook erg belangrijk dat ze
niet verstoord worden. De minste activiteit op het dak kan hen verjagen.
Allicht zullen we begin april weten of ze nu wel of niet willen broeden in de
kast.’.

We houden de vogels dus van op een veilige afstand
in het oog. En dat gebeurt nu haast dagelijks, en wel met een multi-methodische
aanpak. De Christus Koningkerk wordt dagelijks gespot vanuit een kantoor
(Gert), de Mastvest en de Silvertopwijk wordt vanop de fiets twee maal daags
doorkruist door een woon-werk-spotter (Jan), het Fir voert observaties uit
(Manu) en ikzelf (met Mauro!) kom in de weekends zeker langs. Maar bovenal is
er nog Eddy en zijn buren, de bewoners. Ook zij houden de vogels in ’t oog. En
als klap op de vuurpijl blijkt nu ook de projectleider van de aannemer
(Antwerpse Bouwwerken, Peter) een vogelkijker te zijn die zijn observaties (en
foto’s) doorgeeft.

Samengevat: Waarnemingen
tot 10 maart 2013 maken dat er hoop is op een broedgeval. In het geval dit zo
zou zijn, laten we ze gewoon met rust en toasten we binnenkort met alle Peters- en Meters nog een
keertje op het project. Welliswaar beneden, in de luwte van de
broedactiviteiten.

Joris Van Reusel, projectcoördinator

Na de lancering van de oproep om de aankoop
van een broedkast voor slechtvalken op
’t Kiel te ondersteunen, stroomden de positieve reacties heel snel binnen. Meer
dan 75 mensen of families deden een flinke duit in het zakje en werden zo
officieel Slechtvalken-peter of –meter. Dat maakte het mogelijk om het licht op
groen te zetten voor de plaatsing. Op 4 december 2012 werd, met de vereende
krachten van Natuurpunt, Fir en Woonhaven een nieuwe woonst bovenop de 75 m hoge rode sociale woontoren in de Silvertopwijk
geïnstalleerd. Deze keer om de woningnood van de ‘bedreigde’ slechtvalken te verhelpen…

Reeds kort na de plaatsing werd de slechtvalk
dicht bij de broedkast opgemerkt. De specialisten van het FIR zagen de vogels
nog dezelfde dag een verkennende vlucht maken. Vanaf dan was het afwachten of
de slechtvalken zouden gebruik maken van deze nieuwe ‘penthouse’, en vooral hoe
ze zouden reageren op de grootschalige renovatiewerken die midden januari
zouden startten aan de derde Silvertoptoren.

Het was tijdens één van de twee
informatieavonden voor Silvertopbewoners en buurtmensen begin januari 2013 dat
Eddy Kempenaers iedereen verraste met zijn levendige getuigenis. Als bewoner
van een appartement in de rode Silvertopblok, op de 19e verdieping
(van de 20), gelegen aan de noordoostzijde, had hij enkele dagen voordien de
slechtvalk gespot op enkele meters van zijn raam, zittend op een stalen balustrade.
‘Ik keek zoals altijd naar buiten, en plots zag ik daar een grote vogel zitten.
Lichtgrijs met vlekken. Ik keek naar hem, hij keek naar mij en ik dacht bij
mezelf: Aha, gij zijt dus den nieuwe bewoner van ’t éénentwintigste verdiep!’

Ook heel wat andere aanwezigen toonden grote
interesse in het slechtvalkenproject, en beloofden mee te zullen uitkijken naar
de vogels. Er bleek ook een doorwinterde vogelaar te wonen in de Floris
Primsstraat, die zeker een mooi uitzicht heeft op de slechtvalken als ze
in/op de schoorsteen zitten. Het
buurtcomité van de Tentoonstellingswijk werd zelfs peter, en de aannemer
(Antwerpse Bouwwerken) bood aan om eventueel via de torenkraan foto’s te maken.

Om al de peters en meters te bedanken, maar
ook om het project nog meer bekendheid te geven bij de lokale bewoners,
organiseerde we op zondagmiddag 21 januari een Eerste Slechtvalken-Peter Moment
in de buurtontmoetingsruimte van Manus, onderaan de blauwe Silvertopblok.
Ondanks de hevige sneeuw daagden toch zo’n 100 mensen op, waarvan ca. de helft
peters en meters. Zij konden op één van de twee observatieposten het project,
de broedkast en de slechtvalken beter leren kennen. Er werd getuurd met
telescopen en verrekijkers, maar helaas gaven de slechtvalken die dag niet
thuis. Maar niet getreurd, het eenmalig te bezoeken ‘skydeck’ bood een prachtig
zicht op een sneeuwwitte stad dat niemand zal vergeten.

Beneden in het café werd het alsmaar voller, drukker en gezelliger. Met warme
choco, jenever, valk-bier en valken-taart erbij kon je vogelpikken (naar een
duif of een andere slechtvalkenprooi) of het’Rad van Forduif’ spelen. De
kleinsten kregen een kleurplaat met een slechtvalk op de ware grootte of konden
een mini-broedkast bouwen. En alle peters en meters kregen een unieke
projectbadge, een kaartensetje én een ‘plan van een slechtvalk’, een soort
educatieve poster die de schaal en de verhoudingen
van courante roofvogels en slechtvalken toont.

Uiteraard kon deze middag niet zonder de
vertelling van Eddy (wat hij nadien nog eens mocht overdoen voor het
ATV-nieuws), en een hartelijke dank aan alle medewerk(st)ers voor- en achter de
broedkast (en de tapkast).

Tenslotte
sloten we de activiteit af met een ludieke actie. Ter ere van de
architect van de ‘brutalistische’ Silvertoptorens, Jules De Roover, stonden we
samen een minuutje stil bij zijn werk en keken voor de laatste keer naar de
ruwe, stedelijke klif die zijn woontorens waren. Met zelfgemaakte zilvertoppige
hoedjes stapten we naar de Silvertop, van blok 2 naar blok 3, van hier naar ‘De
Roover’. Vervolgens draaiden we ons om. Nu keken we naar de rode blok, met
bovenop de nieuwe slechtvalkenkast. En om aan de slechtvalken, die toch nog
pleisteren op de niet-gerenoveerde blok, te tonen wat ze nu binnenkort moeten
doen, stapten we samen naar d’erover,
naar de toren-met-de-kast. Het zal dus niet aan ons gelegen hebben als de
valken niet wisten dat ze moesten verhuizen!

Achteraf in het café werden nog lange
gesprekken gevoerd over de oprichting van de vogelwerkgroep Ardea, informeel
gestart in december 2012, waarvan de actieve oprichters ook mee aan de basis
lagen van dit slechtvalkenproject. Het was dus eigenlijk al een
Ardea-activiteit avant-la-lettre!

Met de sneeuw brak de echte winter pas goed
aan en werd het rustig rond de Silvertops. De wekenlange vrieskou deert de
slechtvalken echter allerminst. Zolang zij maar hun duifjes kunnen vangen en
een beschutte, hoge rustplaats hebben. En die bleven ze allebei vinden,
afwisselend op de Silvertop 3 en de Christus Koningskerk. Zelfs de plaatsing van de 90 meter hoge torenkraan
en de start van de werken (afbraakwerken in en onderaan het gebouw) blijkt geen
hinder te vormen voor de roofvogels die hier al een tijdje rondhangen.
FIR-medewerker en slechtvalken-expert Manu De Hauwere merkte hier over op dat
slechtvalken enkele jaren geleden er zelfs in geslaagd zijn om 4 jongen groot
te brengen op een in werking zijnde havenkraan! Straffe kerels dus.

Joris Van Reusel, projectcoördinator