Vogelwerkgroep Ardea

Vanaf dit jaar beginnen we met een ‘bulletin’ waarin we
trachten alle ARDEA-activiteiten voor het komende kwartaal zo volledig
mogelijk aan te kondigen. Ook andere relevante vogelstudie-activiteiten
in onze regio kunnen worden opgenomen.
Dit overzicht zal steeds op de trimesteriële
ARDEA-bijeenkomst worden voorgesteld aan de aanwezigen, en vervolgens via deze
blog (als pdf-bijlage) worden gepubliceerd. U kan het eenvoudig downloaden en eventueel printen.

Voorstellen of teksten voor de volgende editie (2014/02) verwachten we tegen 01
maart 2014. E-mailen naar Joris Van Reusel via info@jupiter24.be.

raadpleeg steeds de agenda voor de recentste aanvullingen en aanpasingen

Eind goed al goed: 4 jonge slechtvalken vliegen uit op ’t Kiel!

Drie (!) van de vier Silvertop-sisters bij de broedkast enkele minuten na hun vrijlating op het dak. (Foto: Joris Van Reusel)

Vogels in nesten

Sinds de jonge slechtvalken op’t Kiel op 17 mei geringd en gedoopt werden (Lucy, Sabine, Kessy en Sonja) bleef het even stil qua berichtgeving over het verder verloop van de reddingsactie. Op onze Ardea-blog gaven we nog wel toelichting bij de Operatie +16/+21, een poging om de valken uit de werfhectiek te halen en hen veilig te herbergen in de nabije broedkast. Op deze herlocatie-poging volgde snel de overbrenging van de 4 pulli naar een vogelopvangcentrum. Omdat deze actie met argusogen werd gevolgd door pers en ‘vogelclubs’ besloten we de communicatie via de Ardea-blog en de Natuurpunt-nieuwsbrieven even op hold te zetten.

Met zeer grote blijdschap kunnen we vandaag gelukkig goed nieuws brengen: alles is ondertussen voortreffelijk verlopen, de jonge valken groeienden succesvol op en werden teruggebracht naar de Silvertoptorens waar ze na hun vrijlating nu zelfstandig jagen. Zeer onlangs werden ze zelfs opnieuw in de werftoren gespot. De ouders Sarah en Jules verblijven meestal in de buurt, vaak op de Christus Koningkerk maar geregeld ook bij de Silvertops. Het Kiel is dus een blijvende thuis voor een heuse ‘familie’ slechtvalken!

Hier volgt -eindelijk- het relaas van de voorbije weken.

Opgroeien in een veilig nest

Op 20 mei brachten Manu (FIR), Gust (ringer), Jan en Anne-Marie (Ardea) de 4 pulli over naar het Vogelopvangcentrum van Brasschaat. Dat was daags voordien net verhuisd naar hun nieuwe locatie in een rustige en groene omgeving in Kapellen, en kon de vier zusjes slechtvalk als wel erg bijzondere nieuwe gasten meteen verwelkomen in hun ruime nieuwe kooien. De cameraploeg van Dieren in Nesten, die het verhaal van in het begin volgt, volgde op de voet wat voor het VOC een leuke verrassing was.

De eerste week werden de pulli als snel in twee aparte kooien binnen gehouden, en kregen ze hulp bij de voeding. Bij een kort bezoekje aan het VOC kon ik zelf vaststellen hoe sterk de vogels al gegroeid waren, hoe levendig ze reageerden en hoe toegewijd coördinator Marcel en zijn team de vogels verzorgen, met veel ervaring en kennis. Maar ook met de nodige voorzorgen omtrent de beveiliging van de vogels (o.a. met camera’s en alarm, en identiteitscontrole), die nog steeds een gegeerde ‘prooi’ blijken te zijn op de (illegale) dierenhandel-markt.

Lucy, Kessy, Sabine en Sonja bij aankomst in het VOC van Brasschaat-Kapellen in de goede handen van Marcel. Ook de krant is aanwezig…!
(Foto: Jan De Bie)

Daarna volgde een tussenfase in een ruimere buitenkooi, om vervolgens in een zeer grote vliegkooi ondergebracht te worden. Hier kregen ze prooien aangereikt, en werd hun jaaggedrag getoetst. Dat bleek perfect in orde te zijn. Het ultieme bewijs werd geleverd toen een huismus in het gaas van de kooi kwam zitten, niet beseffend dat 4 hongerige jonge slechtvalken op enkele meter van haar vandaan zaten. De mus dacht ‘ik vlieg even naar de andere zijde van de kooi’, maar had dat beter niet gedaan. Nog niet eens halverwege werd ze al ‘geplukt’! De tijd was rijp voor een spoedige vrijlating.

De stille maar grandioze come-back van de Silvertop-sisters

Na vier weken afwezigheid zagen de ondertussen weer enorm gegroeide vogels op dinsdagavond 18 juni het Kiel weer. Manu en Carl van FIR hadden er alles aan gedaan om de verhuis zo snel mogelijk te laten verlopen, en omstreeks 17.30 uur werden Sabine, Lucy, Sonja en Kessy door hen vrijgelaten op het dak van de rode Silvertoptoren. Er was deze keer geen publiek aanwezig om eventuele afleidingen te voorkomen, en ook de ploeg van Dieren in Nesten, alweer present, werd strikt gevraagd om van op afstand te volgen.

Van op het dak van de werftoren, op zo’n 30 m afstand, volgde ik samen met Guy, Tinneke en Mauro (allen Ardea), werfleider Peter Walraevens en nog één arbeider (van Antwerpse Bouwwerken) de gebeurtenissen op de rode toren. Het was erg spannend afwachten hoe de juveniele slechtvalken zou reageren op hun plotse vrijlating. Zouden ze de plek nog herkennen? Zouden ze snel wegvliegen? En zouden de ouders reageren op hun terugkomst?

Ardea-medewerkers en werfleider Peter Walraevens volgen de vrijlating van op afstand op de voet. (Foto: Joris Van Reusel)

Al enkele seconden nadat het poortje van de transportkooi was geopend, stapten de vier zusjes op het dak. Ze stapten rustig op de grindlaag naar de westzijde van het dak, waardoor ze voor ons niet meer zichtbaar waren. Dat was even jammer! Maar gelukkig doken de vogels na enkele minuten weer op aan onze kant van dak, en nog wel vlak bij de nieuwe broedkast. De vogels hadden een wandeling gemaakt rond het dak en bleven nu hangen bij de plek waar ze even voordien al kort verbleven. Zou het uitzicht hen bekend zijn? Alert keken ze naar alles wat bewoog, van overvliegende duiven en gierzwaluwen tot een bromvlieg en het verkeer beneden op de Antwerpse ring.

De juveniele slechtvalken wennen aan hun vrijheid op het dak van de rode Silvertoptoren.
(Foto: Joris Van Reusel)

Ondertussen spotten we de ouders-slechtvalken op de Christus Koningkerk, op zo’n 750 m afstand. Daar werd rustig een prooi verorberd.

Na een twintigtal minuutjes en wat vleugelstrekoefeningen waagde één dappere juveniel het om een eerste vlucht te maken. Ze vloog van de rode naar de blauwe toren en ging daar zitten. Binnen luttele seconden was één van de oudervogels daar al! Er werd wat heen en weer gekrijst en geroepen, en de oudervogel maakte een schijnaanval. Dit bleek een normale reactie te zijn, want voor de ouders waren de jonge slechtvalken immers even onbekenden.

Eén dappere meid vloog als eerste naar de blauwe toren. Ze trok er de aandacht van de ouders Sarah en Jules mee. (Foto: Joris Van Reusel)

Nog even later vloog de dapperste terug naar het dak van de rode toren en vervoegde er haar zusjes, waarna het er weer rustig werd: rondkijken, wat stappen en wat pikken aan een prooirest. We bleven toch nog kijken, tot het schemerde, want de eerste reactie bleek erg positief te zijn. Tegen een oranjerode ondergaande zon tekende zich het silhouette af van de jonge slechtvalken bij de broedkast. De ouders zaten tegen dan ook weer gewoon terug op hun vaste stek, op de kerktoren even verder op. De eerste uren bleken dus alleszins erg hoopgevend. Ondertussen was ook AB-projectmanager Peter van Royen op het dak aangekomen om de blijde intrede mee te maken, en dus werd een kleine symbolische toast gehouden op de (voorlopige) goede afloop.

Dezelfde avond nog wordt op de bestuursvergadering van Natuurpunt Hobokense Polder beslist om het VOC Brasschaat-Kapellen van Marcel en zijn team een stevige gift te schenken uit de Slechtvalken-peter-kas, uit dank voor hun puike werk; want je moet ’t toch maar doen, zo maar eventjes vier weken ‘babysitten’.

De spanning blijft

Gezonde en levendige jonge vogels op de rode toren, alerte oudervogels op de kerktoren: alles goed en wel de eerste avond, maar hoe zou dit verder verlopen? Zouden de juveniele slechtvalken in de buurt blijven en er in slagen om zelf te jagen en hun eigen prooi te vangen? Zouden Sarah en Jules nog prooien aanbieden? De eerste dagen na de vrijlating was het dus opnieuw spannend afwachten en was het nodig om alert te blijven observeren.

Met de hulp van de aannemer en buurtbewoners werden onze eigen waarnemingen aangevuld. Vroege vogel Peter (AB) melde ’s anderendaags al om 6:30 u per sms dat er alweer volop activiteit op het dak was, waarbij jongen en ouders betrokken waren. Jan en Anne-Marie De Bie (Ardea en buurtbewoners) spotten de volgende dagen nog regelmatig één à drie slechtvalken vanaf de grond. Vanuit zijn huiskamer in de Eeckelersstraat kon slechtvalk-peter Rene Depreeu met zijn telescoop naast de televisie gezet, de hele volgende week heel regelmatig één tot vier jonge slechtvalken bij en zelfs in de broedkast waarnemen (waarvan onmiddellijk melding werd gemaakt, bedankt!).

Op 23 juni deden we bij een korte controle een geruststellende vaststelling: nieuwe prooiresten werden gevonden in de broedkast. Dat was al een eerste opluchting. Op 25 juni schrijft Rene, na weken vol spanning: ‘De slechtvalken zijn nu zo vaak aanwezig dat ik denk, dat ze hun nieuwe thuis gevonden hebben!, Oef!’

De kraanman vogelt mee

Maar het beste nieuws kwam via werfleider Peter Walraevens. Hij bezorgde ons foto’s van aannemer-kraanman Clint De Weerdt die dagenlang van uit zijn kraancabine (zo’n 20 meter hoger nog dan de daken van de Silvertops) had zitten observeren en doorheen zijn verrekijker opnames had kunnen maken van juveniele slechtvalken met eigen prooi.

Juveniele slechtvalk met prooi op het dak.
(Foto: Clint De Weerdt, vanuit torenkraan)

Clint bezorgde ons later nog een uitvoerige lijst van zijn gedetailleerde waarnemingen in de periode van 18 juni tot 1 juli, waaruit bleek dat de slechtvalken zeer vaak (alleen, per twee of met zijn viertjes) op de daken van de Silvertoptoren aanwezig waren. Deze kraanman-kraanvogel verdient dan ook een extra pluim voor het lucht-vogelen (dit is naar analogie met het luchtgitaar-spelen het vogelkijken vanuit de lucht), en de beloofde fles Cava voor de eerste ‘natuurlijke’ foto van de slechtvalken-jongen in de broedkast is ook in zijn richting onderweg.

De eerste foto van de juveniele slechtvalken in de broedkast!
(Foto: Clint De Weerdt, vanuit torenkraan).

Met het bouwverlof in juli vielen de observaties wat stil, in tegenstelling tot de werkzaamheden in de werftoren.

Silvertops als nieuwe thuis (?)

Met een goed gevoel konden we de vakantie in gaan. Maar na amper enkele dagen weer thuis startte weer een nieuw hoofdstuk aan dit verhaal: de jonge slechtvalken hangen nu rond in… de werftoren!

Peter Walraevens, als werfleider steeds zeer vroeg aanwezig op de werftoren, liet ons weten dat hij op 30 juli één slechtvalk IN het werfgebouw zag jagen op duiven. En op 2 augustus maakt hij melding van de vondst van verse prooiresten van duiven op één van de uitkragende volumes van de werftoren, op de 9e verdieping aan de noordoost-zijde. Peter begon onmiddellijk weer van af de grond te observeren, en ja hoor: even later zag hij al één juveniele slechtvalk zitten op één van de balkons, op amper één verdiep van een vestgestelde paringsplaats en op amper 20 meter van de oorspronkelijke nestplaats op een balkon in de werftoren… Peter slaagde er in om de vogel op deze plek te fotograferen en hij houdt nu dagelijks opnieuw een oogje in het zeil.

Juveniele slechtvalk(en?) zitten weer op de werftoren, begin augustus.
(Foto: Peter Walraevens)

Ook voor alle slechtvalken-peters, -meters en vogelkijkers blijft het dus de moeite om de volgende dagen en weken regelmatig eens even langs te lopen en te zien of er nog steeds slechtvalken op de werftoren zitten.

Het is alleszins erg boeiend om deze nieuwe wending te volgen. Is er een natuurlijk instinct dat de juvenielen terug zo dicht bij hun geboorteplek brengt, of is het louter de aanwezigheid van voldoende voedsel en een geschikte biotoop-architectuur (de grillige toren, die alsmaar grilliger wordt, en de schouwtoren als uitkijk erbij) die zulks een sterke aantrekkingskracht heeft op slechtvalken? Of is het een combinatie van deze factoren? En waar zal volgende winter de strijd om een territorium en een broedplaats plaatsvinden?

Wat volgt?

Het hele Slechtvalken-op-‘t-Kiel-verhaal is zo boeiend dat we er nog lang niet klaar mee zijn.

In het najaar volgt een grondige evaluatie van het project en van de nieuwe situatie, waaruit we proberen conclusies en lessen te trekken. We doen dit in overleg met alle betrokken partijen (zoals FIR, Natuurpunt, aannemer AB, Woonhaven Antwerpen, …). Ook is er zo veel mooi beeld- en verhaalmateriaal dat we besloten er een boeiende documentairefilm van te maken, waarin ‘the complete story’ wordt weergegeven (met o.a. prachtige opnames van Guy Borremans).

Tijdens de Ardea-meeting op zaterdag 14 september (Fort VII te Wilrijk – zie activiteiten) lichten we al een tipje van de sluier. We hopen er in de winter mee klaar te zijn en zullen dit dan op een publiek moment voor de Natuurpuntafdelingen Hobokense Polder en Zuidrand, en voor alle peters en meters presenteren.

En uiteraard zorgt productiehuis De Mensen tegen de lente van 2014 voor een nieuwe reeks ‘Dieren in Nesten’, waarin Chris Dusauchoit het verhaal van de Kielse slechtvalken, als een eigentijds natuur-in-de-stadproject, nog eens tot in uw huiskamer brengt.

Met dank aan Manu, Carl, Guy, Luc, Sonja, Peter & Peter, René, Jan, Anne-Marie, Danny, Luk, Ria, Wim, Jan, Marijke, Chris, John, Gust, Clint, Mauro, Marcel & co. en alle andere betrokkenen!

Joris Van Reusel

Projectcoördinator Slechtvalken-op-‘t Kiel

Vorige week vrijdag werden de 4 jonge slechtvalken op ’t Kiel geringd
en gedoopt. Een verhaal met een verrassende wending… of is het meer een echte
soap? Hier (een stuk uit) het relaas van de voorbij dagen…

Lees je liever onderstaande tekst in onze Peter/Meterbrief, mooi geïllustreerd met foto’s, klik dan hier (pdf).

vriidag 17.05.2013

Lucy, Sabine,
Kessy en Sonja op de Sinksenfoor

Waarin: de vier pulli worden geringd, gewogen en gemeten.

16 u: Het blijken allen meisjes te zijn, die ca 850 g wegen. Behoorlijk
struise meiden dus. Omdat de voorbije weken was gebleken dat de Kielse
slechtvalken een bijzonder sterke ondersoort zijn, omdat de werken aan de werf
toch blijvend stresserend en onvoorspelbaar zijn, omdat ondanks alles het nest
op de werf toch een gevaarlijk oord is, omdat de nieuwe broedkast al eerder
verkend was door de ouders, omdat ze die nu samen met de jongen nu veilig verder
kunnen gebruiken en er zo aan gewend zijn voor volgend jaar, omdat dan de
aannemer eindelijk full speed kan doorwerken,…om al die redenen werd eerder, in
overleg, beslist om het nest te
herlocaliseren van +16 op toren 3 naar +21 op toren 2. Om het auditief contact
tussen jongen en ouders niet te verbreken, werd geopteerd de verplaatsing niet
via trappen en lift te doen, maar gewoon via de lucht – er is immers een
werfkraan aanwezig. Zo vliegen de jongen voor het eerst doorheen de kielse
lucht, om 16 u 20, en wel in een ton in
een manbak aan de kraan, om even later in de nieuwe broedkast te worden gezet.
Ze zijn er wat bedeesd en stilletjes, allicht toch wat in de war… De ouders
bleven in het begin rond de torens vliegen, maar zijn nu even weg. Die komen
wel snel terug, hopen we. Nee, daar gaan we van uit, gezien de voorbije weken…

Zo’n 40 nieuwsgierige peters, meters en buurtbewoners zijn er bij. Ook
enkele journalisten van de lokale pers, én een filmploeg van Dieren in Nesten
met Chris Dusauchoit.

Na een afsluitende toast op de jonge kuikens en een bedanking aan de
aannemers AB, worden nog enkele filmpjes getoond van de broedende vogels
tijdens de voorbije weken. Adembenemend knap. Iedereen gaat enthousiast naar
huis, met goede hoop…

18.05.2013

Sara & Jules
en het lege nest syndroom…

Waarin: de gezusters slechtvalk horen zien en zwijgen.

De volgende ochtend om 8 uur zit Sara op de balustrade bij het nest op
+16 op de werftoren. Bij het lege nest dus. Het is immers haar vertrouwde plek.
Hoe lang zal het nog duren vooraleer ze de oversteek maakt? Hoe lang zal het
nog duren vooraleer de hongerige jongen beginnen roepen?

Als we even later boven in de toren arriveren, om van daar uit en van
op afstand naar de andere toren en de jongen in de broedbak te gaan kijken,
werpen we een blik op het oude nest. Daar zit Sara net een prooi te eten. Ze
heeft zelf allicht grote honger, en zal hopelijk snel met een prooi naar de
jongen vliegen.

Die stellen het ondertussen zichtbaar goed in de kast. Ze slapen veel,
en kruipen daarvoor dicht bij elkaar tot één grote berg dons. Af en toe kruipt
er ééntje naar het midden van de kast, prikt wat aan een braakbal of een
korrel, en poept ie naar buiten. De wind is er allicht ijzig koud, want ze
kruipen snel weer bij elkaar.

Ondertussen vormt de werf een apocalyptische scene, met zeer
lawaaierige breekwerken aan de gevels van hoogste verdiepen, aan de zijde van
de rode toren. Hier hangt een grote container met een bulldozer in tegen de
betonnen structuur te beuken en vallen enorme brokstukken van de dakranden naar
beneden. Het hele gebouw davert en trilt, het maakt me zelfs bang. Beneden
draait een stroomgenerator, waarvan het geluid tussen de gebouwen versterkt
opstijgt. En aan de andere zijde klinkt het geraas van de auto’s op de snelweg,
dat weergalmt tussen de gebouwen. En het regent dat het giet… Als we in de
namiddag op het dak van de werftoren een kijkje gaan nemen, blijkt ook dit één
grote sloopwerf te zijn, waarop arbeiders in knalgele fluojassen en met
bulldozers hevige breekwerken bezig zijn. Niet bepaald een rustige omgeving op
dit delicate moment.

Tot 21 u ’s avonds blijven we voortdurend aanwezig in de werftoren, om
te wachten tot de jongen echt honger krijgen en beginnen roepen op hun ouders.
Zonder dat gekrijs zullen Sara en Jules, die de jongen allicht niet gezien
hebben tijdens de verhuis, de nieuwe plek niet zo snel vinden. En de hele dag
zijn de ouder slechtvalken ook in de buurt. Nu eens zitten ze op de schouw
(veelal papa Jules), dan weer vliegen ze roepend rond de werftoren. Sara zit
zelfs 2 uur lang op het dak van het Pidpa-gebouw, en in de namiddag verorbert
ze een prooi op de BP-building. Ook op de Christus Koning Kerk worden ze
gezien. Om 20u15 en 20u25 zijn zowel Sara als Jules (roepend) te zien op de
schouw. Om 20u35 vliegt Jules nog vlakbij de rode toren. Maar helaas roepen de
jongen niet, en houden die zich schuil in een hoek van de kast.

We gaan er van uit dat de jongen nog niet zo’n honger hebben, en nog te
verward zijn. En dat de hevige werken ook een mogelijk auditief contact tussen
jongen en ouders hebben bemoeilijkt. We laten de nacht er over gaan en hopen op
een snelle samenkomst morgen vroeg.

Voor de zekerheid bereiden we één en ander voor om een beetje te
helpen: een geluidsinstallatie en een noodmaaltijd.

19.05.2013

Uit het oog is
uit het hart

Waarin: de beide ouders de jongen niet meer zien zitten

05:45 uur. Mooi weer met een open blauwe hemel. De zon is net op boven
de Singel. We zijn vroeg ter plaatse om het heuglijke moment zeker niet te
missen en om iedereen die in spanning zit zo snel mogelijk goed nieuws te
kunnen melden. Na amper 10 minuten zien we Sara al weer komen aanvliegen, en
gaat zij zitten op de 14e verdieping van de werftoren, aan de
zuid-oostkant. Ze roept even, maar ze is
snel weer weg. Even later zien we haar zitten op de Christus Koning kerk, op
zo’n 700 m hier vandaan.

De werf is nu, op zondag, gelukkig rustig. En dit moment moet zowat het
minst lawaaierige zijn van een hele week voor wat het autoverkeer op de ring
betreft. Het moet dus lukken, vanmorgen!

Van op de 20e verdieping van de werftoren zien we jonge
pulli aan de overzijde in de nestkast liggen slapen. Opnieuw worden ze één voor
één allen even wakker om vleugels en poten te strekken. Ze roepen echter niet. Hebben ze nog steeds geen honger? We wachten
in spanning af tot ze, hopelijk, opgewarmd door de zon, echt actief gaan
worden.

Om 9 u zien we de twee
ouderslechtvalken samen zitten op de C.Koningkerk. Eentje gaat jagen op
gierzwaluwen. We besluiten de voorheen opgenomen roepgeluiden van de jongen met
een geluidsinstallatie versterkt uit te zenden, van op het technisch dak van de
rode toren, van vlak onder de broedkast dus gericht naar de werftoren. Dit lukt
aardig, met een nachtelijks geproduceerde ghettoblaster en met de hulp van
Karel, een enthousiaste vogelaar-techneut. Dat het systeem goed werkt, wordt
onmiddellijk bevestigd door Luc Van Schoor, die al snel beneden aan de torens
stond. Natuurlijk uit grote interesse en bezorgdheid over het verloop van de actie.
De jonge kuikens reageren even, maar niet lang. Het geluid zou moeten kunnen
worden uitgezonden als de slechtvalkouders in de buurt zijn, maar dat is dus al
even niet meer het geval.

Om 9u30 wordt de operatie 16/21 afgeblazen, om zo snel mogelijk operatie
21/16 te starten: de jongen terug brengen naar het nest, zodat de ouders die
zeker nog zullen terugkeren naar de blok en de schouw, ze terug zullen zien
zitten. Dit gebeurt vervolgens snel en efficiënt, op minder dan 10 minuten zijn
de jongen verhuisd. Deze keer in een krat, via de lift en de grond en de
trappen.

Eens op het nest wordt even getest of ze hongerig zijn, door hen wat
kippenhartjes toe te werpen. Ze happen meteen, en lijken het te lusten.

We verlaten de fameuze +16, en begeven ons naar buiten om de komst van
de ouders nu af te wachten. Gezien Sara nog steeds op de kerktoren zit, laten
we het geluid nog enkele keren afspelen van uit de werftoren, verdieping +5
maar net onder het nest geplaatst. We zien Jules op dat moment hoog boven de torens
glijden, achter een kievit jagend.

Rond 12u30 verlaten we de site, vermoeid en zelf hongerig. Een beetje
rust rond de nestplaats kan zeker geen kwaad, dus komen we later terug.

Om 15 u, na een uur observaties, nog steeds geen nieuws. Manu stelt
voor een tweede voeding met de kippenhartjes te geven. Terug beneden wordt om
16 u hoog in de lucht nog één ouder vliegend waargenomen. Tot 18u00 niets meer.
Wél zit één adulte vogel om 18u05 weer op de C. Koningkerk, die er om 20u10
nog zat. Later op de avond tot zonsondergang is er geen spoor meer van de
ouders bij de Silvertops vast te stellen. Hebben ze de nestplaats stilaan
opgegeven?

20.05.2013

Er even tussen
uit

Waarin: de jongen verweesd achterblijven en mogen gaan opgroeien een
vogelopvangcentrum*

Het is pinkstermaandagochtend en het regent weer. Als er vanmorgen écht
geen beweging is bij het nest moet er drastisch worden ingegrepen.
Verschillende waarnemers blijven van beneden op de grond of vanuit omliggende
appartementen kijken of de volwassen valken in de buurt verschijnen. Helaas,
niks te zien. Om 14 u komt ook de ringer ter plaatse en monitort de kuikens. Blijkbaar nog wel gezond, maar ze hebben dringend vers vlees nodig,
hun kroppen zijn leeg. Ter plaatse wordt een stadsduifje gevangen, gefileerd en
geserveerd aan de jongen. Ze lusten het rauw. (En misschien niet alleen dat
duivenvlees). De beslissing valt om hen niet langer alleen te laten wachten op
de terugkomst van de ouders, waartoe de kans met de minuut steeds kleiner
wordt. Blijkbaar kunnen slechtvalken de ouder-jongen band vrij makkelijk en
plots opgeven. Dus: naar een VOC* ermee, meer bepaald dat van Brasschaat (nu
Kapellen) waar ze om 16u aankomen. Hier groeien de pulli de komende 3 à 4 weken
op tot echte juveniele valken bij zeer ervaren dierenrevalidatie-deskundigen,
in veilige én rustige omstandigheden. Ze worden er gepast gevoederd, maar ook
zullen de jongen zelf leren eten en zelfs vliegen en jagen op levende vogels.
We laten hen hier best zo veel mogelijk met rust.

Als dat goed gaat worden de juveniele slechtvalken binnen enkele weken
weer in vrijheid gebracht. Allicht zal dat gebeuren op de Silvertops.

21.05.2013

Een vroege
reflectie…

Zo komt een einde aan dit hoofdstuk van het verhaal van de Slechtvalken
op ’t Kiel, van Sara en Jules. Een verhaal dat al tot veel plezier en erg mooie
momenten heeft geleid, maar ook tot spanning, droefnis en gejammer. Ook tot
vragen omtrent de mediatisering en verpublieking van natuurlijke fenomen. Waar
ligt de grens tussen sensibilisering voor het goede doel, en goed bedoelde maar
te enthousiaste journalistiek en eventing? Wat zijn de mogelijke oorzaken voor
het verbreken van de band tussen ouders en jongen, in dit bijzonder geval? Hieruit
kunnen we als natuur- en vogelbeschermers zeker énorm veel leren, en we zullen
dat ook trachten te doen.

Maar…

In de wetenschap dat de vogels op 19 maart 2 eieren legden in een zeer
ruwe werf, dat de aannemer ze ontdekte en ons waarschuwde, dat wij hier een
nood-broedkast voor konden maken en dat de aannemer, FIR en Natuurpunt er
vervolgens samen in slaagden om de
vogels de 4 eieren te laten uitbroeden in een erg koud en zeer winderig
voorjaar, dat de kuikens toch maar
konden opgroeien tot flinke Kielse meiden van 4 weken oud (terwijl het op vele
plaatsen in Vlaanderen minder goed verliep dit jaar), dat we er vervolgens alles aan gedaan hebben
om zowel de jongen als de werf een vlotte ‘doorstart’ te gunnen na deze zeer
kwetsbare en spannende twee maanden, dat het ringen heel wat mensen énorm heeft
gepakt (en nog zal pakken), en natuurlijk dat zowel Sara als Jules niet te
temmen kooivogels zijn maar wilde dieren met hun natuurlijke instincten, én dat
er niet ver van hier vier nakomelingen van dit koppel opgroeien en weldra terug zullen komen… mogen we echter
alleen maar heel fier, gelukkig en blij zijn met dit eerste succesvol
broedgeval van slechtvalken op ’t Kiel.

En we mogen er zeker van zijn dat we ons binnenkort aan nog meer mooie,
nieuwe hoofdstukken mogen verwachten in dit verhaal. Het verhaal van Sara en
Jules wordt dus zeker vervolgd…

Blijf intussen omhoog kijken, Sammy, want daar is de blauwe lucht! (1)

Joris Van Reusel

Projectcoordinator Slechtvalken op’t Kiel

—

Met dank aan de waarnemers/observators van de voorbije dagen Jan,
Anne-Marie, Wim, Danny, Mauro, Luc, Luk, Mr. Depreeu, Pieter en Bastiaan, met
heel bijzondere dank aan Manu, Karl (FIR) en Gust (ringer) , en natuurlijk ook
met dank aan alle medewerkers van Natuurpunt Hobokense Polder/Ardea, aan het
VOC Brasschaat/Kapellen, en aan Antwerpse Bouwwerken, Woonhaven en Ontmoetingsruimten
Stad Antwerpen. Eerstdaags volgen foto’s van de voorbije dagen, op de blog.

(1)
Ramses Shaffy, 1966.

Omdat we behoedzaam willen omgaan met fotomateriaal, hierbij een schets als eerste impressie van slechtvalk Sara die haar jonge kuikens beschermt door ze onder haar buik en vleugels af te dekken. Ze blijft gewoon broeden, want nog één ei kan elk moment uitkomen. De resten van de drie eierschalen, prooiresten (pluimpjes van een graspieper) en een braakbal liggen rond het nest dat een prachtig uitzicht biedt op de Ring.

Het is zover! We kunnen alle slechtvalkenpeters, -meters en -liefhebbers met grote trots melden dat zopas de eerste Kielse slechtvalken geboren zijn!

Op woensdag 24 april werden de eerste twee kuikens geboren, op donderdag 25 april kwam daar al een derde jong bij. Mogelijk komt nu heel snel ook het vierde ei uit. Reeds op hun eerste levensdag maken de kleine pulli een grote transformatie door: van een compleet roze, naakt en glad wezentje tot een wit, donzig kuiken.

De drie kuikens worden samen met het vierde ei heel warm gehouden onder de buik van de ouders, die eigenlijk gewoon blijven doorbroeden.

Moeder en vader slechtvalk stellen het goed. Het wijfje, dat ondertussen de naam Sara kreeg en herkenbaar is aan een witte stip onder haar linker oog, blijft het meest op het nest. Het mannetje (Jules) brengt kleine vogels als graspiepers, koperwieken en spreeuwen aan, en zal vanaf nu veel harder moeten beginnen werken om alle bekjes te voeden. Maar beide vogels verdienen een plaatsje in het Guiness Book of Records onder de rubriek ‘meest doorzettende vogels’ of ‘meest onwaarschijnlijke nestsituatie’.

Meer details volgen eerstdaags. Het is nu even bekomen van de zeer spannende voorbije dagen (zijn de eieren nog wel ok?, komen ze uit?, wanneer…?). Ondertussen wordt het nest bewaakt en geobserveerd door Natuurpunt, Fir en Antwerpse Bouwwerken, en wordt heel wat mooi beeldmateriaal voor een uitvoerige reportage verzameld. Er werden ringgegevens afgelezen van het wijfje, we wachten op de resultaten van het terugmeldingsrapport.

Er worden nu ook concrete plannen gemaakt voor het ringwerk, waarover eerstdaags meer nieuws volgt.

Met veel dank aan Peter Walraevens (Antwerpse Bouwwerken), Guy Robbrecht en Manu Dehauwere (FIR), Guy Borremans e.a..

Joris Van Reusel

projectcoördinator Slechtvalken op ’t Kiel.

De eerste dag van het nieuwe trektelseizoen op de Scheldedijk van de Hobokense Polder leverde al meteen geweldige waarnemingen op.

Op zaterdag 30 maart ll. konden een vijftal moedige vogelspotters getuige zijn van enkele voorbij zwemmende bruinvissen (Phocoena phocoena), onze kleinste dolfijn (lichaamslengte van 130-180 cm). Deze soort komt met enkele tientallen exemplaren voor in de grote Zeeuwsche wateren (Grevelingen, Ooster- en Westerschelde). Joachim Pintens wist ze mooi vast te leggen op foto, maar het was moeilijk om precies uit te maken om hoeveel dieren het ging (2 à 6 exx.).

(Stormmeeuw, foto: Jan Rose)

De koude en de wind zorgden voor geen al te grote opkomst – of zelfs voor vroegtijdig vertrek. Maar wie er toch bij was kon weer genieten van enkele zeer mooie waarnemingen. Zo werd een groepje kluten gezien, en trok een vijftal bruine kiekendieven door. (De volledige lijst kan je raadplegen op trekktellen.nl.)

Op Paasmaandag kreeg Joachim op de telpost nog een mooie, bruine boompieper in het vizier. (Voor de duidelijkheid: het gaat om de soort boompieper, maar in het kader van de bruinvissen en de bruine kiekendieven past de vermelding van zijn hoofdzakelijke bruine kleur…)

(Zwartkopmeeuw – met een zéér donkerbruin-zwart kopje dus. Foto: J. Pintens)

Er is daar op die dijk altijd wel iets bijzonder te zien – op zijn minst het toch weer steeds fascinerende trekgedrag van de schijnbaar meer gekende vogelsoorten. De mooie Schelde en het polderlandschap zijn natuurlijk altijd van de partij, en het zicht op de polder werd deze winter met de steun van de Goudklompjes (natuurbeheersploeg Hobokense Polder) sterk verbeterd door een bomenkap-actie. Er worden dit jaar daarom waarschijnlijk nog méér vogels geteld… Wees er dus zeker af en toe bij!

> Raadpleeg de data voor de volgende trektellingen op de dijk van de Hobokense Polder en volg de afspraken (op basis van het weer etc.) via Luc Van Schoor.

Maart: Operatie +16

2 April 2013: de slechtvalk zit rustig op zijn nest, op een balkon op +16 van Silvertoptoren 3. Via een minuscuul camera-gaatje in een scheidingswand kan werfleider Peter Walraevens (Antwerpse Bouwwerken) de vogels en het broedsel van zeer nabij opvolgen. Dit is een unieke vorm van directe vogelbescherming, met hopelijk een succesvolle afloop.

Dat de mens wikt maar de natuur beschikt is
amper zo sterk geïllustreerd als de voorbije twee weken. Wat we al een beetje
vreesden op 17 maart (zie de laatste info-tekst van die dag), werd op 19 maart
2013 bewaarheid: de slechtvalken zijn beginnen broeden op een balkon van de
Silvertoptoren 3, de toren die een werf is! En dit terwijl er amper 50 m
verderop een prachtige, nieuwe (en dure) broedkast klaar staat!

Even in het kort het relaas.

Na de intense paaractiveit rond 16 en 15
maart, belde ik op maandag 18 maart naar de werfleider van de aannemer( Antwerpse
Bouwwerken) die de werken uitvoert aan de Silvertoptoren 3 (S3), om hem te
vragen eventuele nieuwe paringen door te geven en de broedkast mee in de gaten
te houden (vanuit de kraan).

’s Anderendaags, dinsdag 19 maart, kreeg ik
van werfleider Peter Walraevens een paar foto’s doorgestuurd: de arbeiders
hadden prooiresten gevonden op een balkon, alsook twee ‘kippeneiëren’, en dat
laatste was wel vreemd… Natuurlijk ging het hier om slechtvalkeneieren! Onmiddellijk
werd het nieuws en de foto’s gedeeld met FIR. De eerste reactie was dat de
eieren allicht verloren waren, gezien ze op de harde, koude en vochtige tegelvloer van een
buitenbalkon lagen, te ver uit elkaar, zonder grindbodem… en allicht hadden de
vogels het nest verlaten door de werf. Een verloren broedsel dus. Jammer!

Dit bericht was erg hard om te aanvaarden. Na
zo veel werk om de valken een goede kans te geven om te broeden in een nieuwe
bak zouden ze het zo hebben laten aflopen….? Daarom stelde ik aan FIR en
Natuurpunt, die ’s avonds toevallig hun maandelijkse vergadering hadden, voor
om alsnog een nood-broed-plek te maken op het balkon van +16, om zo de
eventuele nog te leggen eieren nog een kans te geven.

In overleg werd gekozen voor deze ‘Operatie +16’, indien de aannemer ook zijn
best zou doen om het broedsel een kans te geven. Die had ondertussen zelf al kleine kiezel
verzameld, en met een ’s nachts getimmerde bak stonden we ’s anderendaags smorgens om 7 uur bij de
Silvertops. ‘Goed nieuws!, zei Peter, die om 6 uur al even was gaan kijken, de
vogel zit weer op de eitjes!’

Toen we even later samen boven kwamen, was de
vogel gaan vliegen, maar lagen de twee eieren al wel dichter tegen elkaar en
had het wijfje slechtvalk al een beetje zand samengeveegd om de eieren vast te
houden. Dit betekende dat de vogels de broedzorg gewoon verderzetten. We hebben
onze nood-bak dan voorzichtig naast de nest gezet, de ramen zorgvuldig afgedekt
en ‘s middags is Manu Dehauwere (FIR) nog gekomen om het nest echt te fatsoeneren: er
werd een isolatieplaat aangebracht onder de eieren en een dik pak fijn,
biologisch en niet-condenserend grind werd er rond gestrooid. Dit was nu wel
echt een geweldig ‘bedje’ voor de broedende slechtvalken. Na enkele minuten na
deze operaties zat het wijfje al meteen terug op de eieren. Tegen het einde van de week was er zelfs een derde en vierde ei in het nest gelegd.

Dit alles dus temidden van een zeer actieve
werf, waar een bulldozer in de achterliggende kamers de oude chappe uitbreekt,
puin vergruisd wordt of waar op amper twee meter van het nest met pneumatische drilboren betonnen
werfpanelen worden losgepikeerd… Een klein wonder dat de vogels tot op de dag
van vandaag de stress trotseerden (we houden hout vast)! Met de aannemer werd besproken dat zij hun werkschema zouden aanpassen in de mate van het mogelijke. Een late asbest-ontdekking speelde daarbij in het voordeel van de vogels, want hierdoor moest een werk aan de zijde van het nestbalkon worden uitgesteld.

(Guy Borremans van NP/ARDEA focust op de slechtvalken én op de werf. Met Guy’s beelden kunnen we binnenkort hopelijk een mooie documentaire maken!)

Sinds 19 maart houden we dagelijkse controle
van het nest – in eerste instantie door werfleider Peter, die zich als een
werkelijke Slechtvalken-Peter heeft ontpopt. Vogelspotters en –fotografen van FIR
en NP/ARDEA (Jan Debie, Guy Borremans e.a. ) passeren ook zeer regelmatig, waken mee over het goed opvolgen van
de broedzorg en en melden eventuele bijzonderheden, zoals een derde slechtvalk,
mooie prooioverdrachten of grote bezorgdheid als de werfactiviteit toch erg
luidruchtig wordt.

Op zaterdag 30 maart deden we met enkelen van hen (Gert Devolder e.a.) een “slechtvalken-simultaan-observatie”
(bestaat dit al?) op twee plaatsen: zowel de site van de Silvertops als die van
de Christus Koningkerk werden gedurende 1,5 uur synchroon geobserveerd, om
eventuele dubbele bezetting van het
territorium vast te stellen. Het resultaat was duidelijk: er is slechts één
koppel aanwezig op ’t Kiel, en dat broedt op de Silvertops.

Als alles verder normaal verloopt, verwachten
we de geboorte van de jongen rond 20 april. Ergens begin mei kunnen ze dan
geringd worden. De slechtvalken-peters en meters zullen dan zeker worden
uitgenodigd om dit mee te kunnen beleven.

Ondertussen is het nog even bang afwachten of
de dappere vogels stand houden in deze bijzonder koude lente en in de zeer
uitzonderlijke (werf-)omstandigheden.
Alhoewel we ook kunnen zeggen dat deze vogels het niet beter konden
treffen, met zo’n schitterend broed-balkon en zo’n meelevende aannemer die hen
wel wat stoort maar ook beschermt!

Dank aan alle enthousiaste opvolgers en
helpers, en tot zeer binnenkort.

Joris Van Reusel

Projectcoördinator Slechtvalken op ’t Kiel